inleiding
In deze website worden enkele kalenders met
weekvrije
Zie hiernadagen behandeld. De
huidige kalender heeft enkele tekortkomingen. Voor een deel kunnen die verbeterd worden. Dit komt hierna
aan de orde, maar eerst wat basisfeiten.
het kalenderjaar
Een kalender is een ordening van de dagen die door mensen is gemaakt. Het kalenderjaar
moet overeenkomen met de natuur om te voorkomen, dat het kalenderjaar uit de pas gaat lopen
met de jaarlijkse seizoenen in de natuur. Dat is in het verleden herhaaldelijk gebeurd,
en wel over de hele wereld. De oorzaak hiervan is dat de omlooptijd van de aarde
om de zon niet in hele dagen kan worden uitgedrukt. Want die omlooptijd bedraagt
na 365 hele dagen bijna een kwart dag meer, namelijk 5 uren, 48 minuten en 45,1814 seconden
*1.
*1
Een kalender moet vanwege de omlooptijd van de aarde
om de zon 365 dagen per jaar tellen. Bovendien moeten er schrikkeljaren zijn, die
corrigeren voor de bijna kwart dag per jaar van de omlooptijd, om te voorkomen
dat de kalenderjaren uit de pas gaan lopen met de natuur. Voor meer uitleg, zie
de pagina
schrikkeljaren.
de huidige kalender
De Gregoriaanse kalender wordt tegenwoordig vrijwel wereldwijd gebruikt.
Op de kaart hiernaast hebben alle landen in groen de Gregoriaanse kalender
en de landen met andere kleur daarnaast nog een andere kalender.
De standaard ISO 8601 gaat van de Gregoriaanse kalender uit.
De kalender rekent met twaalf maanden en met weken van zeven dagen.
Maar 52 weken van zeven dagen leveren 364 dagen op. De huidige kalender kent
alleen
weekdagenzondag, maandag, etc.
De 365e dag van het jaar valt op een weekdag, is onderdeel van de week.
Elk volgend kalenderjaar begint daardoor met een andere weekdag.
Bovendien voegt de kalender bij schrikkeljaren een extra weekdag toe
als schrikkeldag, namelijk 29 februari. Door een en ander verspringt de
kalender elk jaar één of twee weekdagen. Elk jaar is er daardoor een andere
kalender nodig.
weekvrije dagen
Dat verspringen van de huidige kalender kan worden voorkomen. Men kan dat bereiken
door één dag per jaar, alsook de schrikkeldag buiten de week te houden. Dat zijn dan
weekvrije dagen. Deze dagen vallen dus niet op een weekdag; ze zijn geen onderdeel van de week.
Weekvrije dagen zijn evenmin onderdeel van de werkweek. Zij zijn bedoeld als
feestdagen
waarop niet gewerkt wordt.
Er zijn diverse kalenders met weekvrije dagen ontworpen om de huidige kalender
te hervormen. Deze website behandelt enkele daarvan.
nadelen Gregoriaanse kalender
Waarom zou men de huidige kalender willen hervormen? Wel, deze
kalender heeft enkele tekortkomingen.
• De kalender is niet altijddurend. Elk jaar begint op een andere dag
van de week (verder: weekdag) en kalenders raken elk jaar verouderd.
• Het is moeilijk om van enige dag van het jaar of de maand vast te stellen
op welke weekdag die dag valt. Dat is namelijk elk jaar anders.
• De vier kwartalen zijn niet van gelijke lengte (namelijk 90/91, 91, 92 and 92 dagen).
Kwartalen van gelijke lengte maken boekhouden, statistiek en administratie gemakkelijker.
• De maanden zijn van ongelijke lengte en zijn ook niet regelmatig over het jaar
verdeeld. De lengte van maanden is lastig te onthouden. (Sommige mensen gebruiken
daarvoor geheugensteuntjes zoals tellen op de knokkels van de handen.)
• De zonnewendes (solstices) en nachteveningen (equinoxes) vallen niet
samen met het begin of het midden van kalendermaanden.
• Geen maand heeft enig verband met de fasen van de maan.
• De jaartelling is Christelijk, namelijk jaren na Christus en vóór
Christus
*2.
*2
De jaartelling is dus niet religieus neutraal.
• In veel talen zijn de namen van de maanden en de weekdagen religieus.
Het is onmogelijk om al deze tekortkomingen weg te nemen
in één kalenderontwerp.
criteria voor kalenderhervorming
Er zijn vele kalenderontwerpen (Zie bv
Wiki List of calendars)
of
calenders.wikia.org).
Regelmatig staat daarbij één doel voorop: verbeterde astronomische precisie of
verbeterde regelmatigheid. Soms ook verliest de ontwerper zich in de eigen cultuur of voorkeur.
Helaas wordt daarbij meestal over het hoofd gezien
of de nieuwe kalender wereldwijd wel voldoende geaccepteerd zal gaan worden.
De Gregoriaanse kalender is vrijwel wereldwijd een onderdeel van de cultuur geworden. Het
probleem is - zoals met veel cultuurverschijnselen - dat er weinig reden voor verandering
wordt gevoeld. De huidige kalender is goed genoeg voor de meeste mensen
en doelstellingen ondanks alle tekortkomingen. Daaraan is iedereen gewend.
Een nieuwe kalender moet daarom duidelijke voordelen bieden tegenover verwaarloosbare
nadelen om de lastige overgang naar de nieuwe kalender de moeite waard te maken.
Met het oog op wereldwijde acceptatie kan een nieuwe kalender beter zo weinig
mogelijk afwijken van de huidige.
De datums van een nieuwe kalender moeten
gemakkelijk zijn te herleiden naar de huidige kalender. Dat is niet het geval
wanneer de nieuwe kalender een volledig andere datumindeling heeft.
Voorbeelden hiervan zijn: een ander aantal maanden, geheel andere namen
van de maanden of een begin van het jaar dat afwijkt van de huidige kalender.
Zo komen bij een jaarbegin dat meer dan enkele weken afwijkt, gelijknamige datums opeens in een
ander seizoen terecht. Dat is zeer verwarrend.
Het is beter dat het aantal en de namen van de maanden gelijk blijven en dat het
begin van het jaar niet verandert. Maar dan is er nog een probleem met gebeurtenissen
die op vaste datums vallen, zoals verjaardagen, jubilea en diverse feestdagen.
Voor die dagen moet een andere datum gevonden worden, wanneer de vaste datum
in de nieuwe kalender ontbreekt. Het aantal van dat soort dagen in een nieuwe kalender is
liefst zo klein mogelijk om wereldwijde acceptatie daarvan te bevorderen.
Conclusie: de datumindeling van een nieuwe kalender kan beter zo veel mogelijk
aansluiten bij de huidige.
waarom weekvrije dagen?
Kalenderontwerpen met weekvrije dagen bieden een aantal duidelijke voordelen, want
ze lossen belangrijke tekortkomingen van de Gregoriaanse kalender op:
• Een kalender met weekvrije dagen is altijddurend. Elk jaar en elke maand begint op dezelfde dag.
Elk jaar kan dezelfde kalender gebruikt worden. Werk- en schoolroosters behoeven
niet per se elk jaar opnieuw te worden opgesteld. Dat bespaart tijd en moeite.
Ook de kosten van het elk jaar drukken van nieuwe kalenders worden uitgespaard.
• De kalenders met weekvrije dagen hebben een eenvoudige opbouw. Elk
datumnummer heeft een vaste relatie met weekdag en maand. Dat herhaalt zich
elk kwartaal. Elk jaar kan dezelfde kalender gebruikt worden.
Men kan zelfs volstaan met een verkort kalenderschema, omdat de vier
kwartalen aan elkaar gelijk zijn. Een kalender met weekvrije dagen kan gemakkelijk worden
onthouden en gebruikt.
• Bij kalenders met weekvrije dagen zijn de vier kwartalen van gelijke lengte,
waardoor statistieken en cijfers per kwartaal goed te vergelijken zijn.
Kwartalen van gelijke lengte maken boekhouden, statistiek en administratie gemakkelijker.
andere tekortkomingen
• Indien men de zonnewendes en nachteveningen wil laten samenvallen met het begin of het midden
van kalendermaanden, dan wordt daarmee de datumindeling van het kalenderjaar
teveel veranderd. De breuk met de huidige kalender wordt dan te groot.
• Een lunaire kalender, die dus de fasen van de maan volgt,
is niet in te passen in het astronomische jaar.
Een lunisolaire kalender houdt wel rekening met het astronomische jaar, maar leidt
waar nodig tot een extra maand in het jaar. Beide soorten kalenders hebben
meer tekortkomingen dan de Gregoriaanse kalender.
• Voor een wereldwijde acceptatie is het goed om een nieuwe kalender
cultureel en religieus zo neutraal mogelijk te houden. Maar de huidige kalender
is nu eenmaal Romeins en Christelijk van oorsprong. Teneinde een nieuwe kalender zo weinig
mogelijk te laten afwijken van de huidige is het behouden van elementen van Romeinse
(de maandnamen) en Christelijke (de jaartelling) oorsprong onvermijdelijk.
Wel kan men de jaaraanduidingen AD en BC vervangen door de seculiere vormen
CE (Common Era) resp. BCE (Before Common Era).
